• Millî Kültür

  • Millî Kültür

  • Kültür, milli; medeniyet, milletler arasıdır.

  • "Medeniyet gül alıp gül satmak, gülü gül ile tartmaktır. Ömer Özercan

Copyright 2024 - Custom text here

Bed'-i Besmele

 

Bed' ve Besmele kelimelerinin birleşerek oluşturduğu ve tarihte Osmanlı Devleti halkı içerisinde çok kullanılmış olan, hâlâ da yer yer kullanılmakta olan Türkçe tamlamadır.

Bed' kelimesi "başlamak, başlangıç, baş" anlamlarına gelmektedir. Besmele de bildiğimiz besmeledir. Dolayısıyla tamlamanın anlamı, "besmeleyle başlamak, besmele çekerek başlangıç yapmak" olarak karşımıza çıkar.

Bu tamlama, Anadolu'da aynı zamanda

âmin alayı deyimiyle de ifade edilir. Lakin amin alayı bir grup, bed'-i besmele ise birkaç dakikalık bir törendir.
Bed'-i besmele, eskiden okula/okumaya başlayacak olan çocuklara maddi-manevi şevk/motivasyon vermek ve onların bu girişimlerini tebrik etmek için kurulmuş bir tören şeklidir. Çocuk/çocuklar yıkanır, abdest aldırılır, tekbir getirilerek okul kıyafeti giydirilir, âmin alayı ile birlikte bulunduğu şehrin manevi ulularına ziyarete götürülür, başarıları için hep beraber dualar edilir, sonra kendisini okutacak hocasına götürülür, hocasının eli öptürülür, hocası ona besmele çektirir, ilk iki-üç harfi gösterip bir-iki hece okutur. Bir-iki hece okuyan ve defterine belki birkaç çizgi yazan çocuğa önce hocası aferin maşallah der, sonra âmin alayı içerisindeki büyükler, ellerini öpen çocuklara çeşitli hediyeler verirler, çocuklar eğlendirilir ve olay biter, herkes kaçışır, ortam dağılır. Evin kızları ortalığı toplar, bulaşıkları yıkar, kalan sarmaları götürür vs.

Bu anlattığım olayın tamamı âmin alayı olmakla birlikte, çocuğun hocasıyla buluştuğu ilk andan son âna kadarki yaşadıkları, bed'-i besmeledir. Çocuk  davet edilen herkesin gözünün önünde ilk defa okumaya ve yazmaya başlar.

Bed' kelimesi Arapça menşeli bir kelimedir. Arapça'daki yazılışında, kelimenin sonunda bir ayın harfi bulunduğu için kelime "bed" der kalır. Hatta sonuna -i gibi bir ek getirildiğinde, o ek kelimeden ayrı bir kelimeymiş gibi okunur. Yani sondaki ayın harfi kelimenin ekiyle olan ses bağlantısını keser. Fakat biz Türklerin gırtlağında bu kelime, sonuna gelen -i takısıyla birleşmiştir, ses bağı koparılmamıştır. Dolayısyla kelime "bedi besmele" şeklinde okunur. Lâkin "bed' kelimesinin mânâsını yitirmemesi için bu tamlama, yüzyıllarca ayın harfi atlanmadan yazılmıştır, şimdi de kesme işareti atlanmadan yazılmalıdır.

f t g m